منطقه طلایی مدیریت

ايران در دو جنگ جهاني

ايران در دو جنگ جهاني

روزنامه دنیای اقتصاد

دي ماه 1294 هجري خورشيدي (دسامبر 1915 و ژانويه 1916 ميلادي و در جريان جنگ جهاني اول) با حملات واحدهاي نظامي روسيه به اطراف تهران، كشورناآرام و نامطمئن بود، زيرا كه ارتشي نيرومند براي دفاع از خود نداشت. مهاجرت رجال به كرمانشاه به‌منظور برخوردارشدن از حمايت عثماني (تركيه) متحد آلمان بود كه بين‌النهرين (عراق امروز) گوشه‌اي از آن امپراتوري را تشكيل مي‌داد.

در دو روز اول و دوم دي ماه، نيروهاي تازه نفس روسيه كه به بهانه جلوگيري از گسترش نفود آلمان در ايران تا حومه تهران پيشروي كرده بودند در رباط‌كريم شهريار با ژاندارم‌ها، افراد مسلح «كميته دفاع ملي» و ايرانيان داوطلب كه اسلحه برداشته بودند، درگيري داشتند كه اين زد و خوردها با پيروزي روس‌ها به پايان رسيد و ايرانيان تلفات سنگين متحمل شدند و دلايل عمده آن ناهماهنگي نيروهاي دفاعي در جريان زدوخورد و نداشتن اسلحه سنگين بود. روس‌ها باوجود پيروزي در نبرد رباط كريم شهريار وارد تهران نشدند. با شكست مدافعان تهران و عقب‌نشيني به شهر، رجالي كه به قم مهاجرت كرده بودند و نيز اعضاي كميته دفاع ملي از آنجا عازم اصفهان و كرمانشاه شدند. همزمان مردم معمولي نيز در اصفهان، كرمان و شيراز به كنسولگري‌هاي انگلستان كه متحد روسيه در جنگ جهاني اول بود حمله بردند و چند انگليسي را كشتند، زخمي كردند يا ربودند. اين وضعيت به حكمران انگليسي هند بهانه‌اي را كه در انتظار آن بود داد تا يك نيروي نظامي تازه به فرماندهي ژنرال «پرسي سايكس» باكشتي روانه ايران سازد. مستوفي كه اين وضعيت را ديد از رياست وزرا كناره‌گيري كرد، فرمانفرما جاي او را گرفت و به ديپلمات‌هاي آلماني كه در قم با رجال مهاجر ملاقات كرده بودند اخطار كرد كه از آن پس از تهران خارج نشوند و آلماني‌هايي را كه در ايران به وجودشان نياز نيست، خارج سازند.در اين ميان براي تضعيف روحيه دولت و در نتيجه اطاعت از دستورهاي انگلستان و روسيه، عوامل اين دوكشور كاركنان ادارات دولتي ايران را كه مواجب ماهانه آنان عقب‌افتاده بود، تشويق به متحصن شدن در سفارتخانه‌ها و كنسولگري هاي اين دو كشور مي‌كردند و عده‌اي از كارمندان هم متحصن شدند. اگر رويدادهاي دي ماه 1294 را با وقايع مرداد و شهريور 1320 مقايسه كنيم، خواهيم ديد كه ايرانيان در آن سال با دست خالي و با اينكه ميهن‌شان به صورت دو منطقه نفود درآمده بود، با همه امكاناتي كه در اختيار داشتند از وطن خود دفاع كرده و جان داده بودند. در شهريور 1320، ايرانيان با اينكه داراي يك ارتش صدها هزارنفري با انضباط بودند به‌دليل خيانت برخي ژنرال‌ها و رجال سياسي موفق به دفاع نشدند و اين درس را انگليسي‌ها از دي ماه 1294 گرفته بودند كه چگونه به موقع از اشخاص مستعد به خيانت كردن بهره‌برداري كنند و ارتش در حساس‌ترين لحظه مرخص شود و كميته دفاع ملي هم به وجود نيايد!

• < قبلی
• بعدی >